Çay Nedir? Ne Değildir?
Çay ülkemizde biraz siyaset ve futbol gibi. Herkesin fikrinin olduğu bir konu. Ben değişik bir şey yapacağım ve fikirlerim yerine biraz bilgi paylaşacağım bugün. Zira binlerce yıllık tarihçesi olan, dünyamızın en önemli nimetlerinden olan çay (Latince ismi Camellia Sinensis) hakkında pozitif bilimler çok şey biliyor günümüzde.
Çayın Tarihçesi
Çayın ilk olarak 3. Yüzyılda Çin’de ilaç olarak kullanıldığı biliniyor. Özellikle varlıklı hanedan üyelerinin şifa niyetine içtikleri bir içecek olarak ortaya çıkıyor. Hatta rivayet o ki çay ağacının yaprakları suya düşüyor. Bunu içen bir hanedan üyesi şifa buluyor. Ve sonrasında tüketim hızla yayılıyor Çin’de. Ticaret yapan insanlar ise kısa sürede tüm kıtaya yayılmasını sağlıyor. Sonrasında ise ipek yolu ve deniz yolu gibi doğudan batıya akan ticaret yolları ile tüm Avrupa’ya yayılıyor çay. 19. yüzyılda çayın batı kültüründe iyice yerleştiğini görüyoruz. İngiltere’de öğlen çayı (afternoon tea) çok popüler oluyor. Çay ve yanında servis edilen pasta, poğaça ve kekler ile geçirilen keyifli zamanlar önce elit kesimde popüler oluyor. Sonrasında çayın bollaşması ile ise tüm İngiltere’de halkın önemli bir rutini haline geliyor.
Çayın Çeşitleri
Çayın tadı ve faydası, çay yapraklarının nasıl yetiştirildiğine, nasıl toplandığına ve nasıl işlendiğine göre değişiyor. Siyah çay ülkemizde olduğu gibi dünyada da en popüler olan çaydır. Ardından ise yeşil çay, oolong ve beyaz çay gelir. Bu çayların nasıl farklılaştıkları hakkında bir Lazika blog yazısı var. Okumanızı tavsiye ederim. Zira hangi çayın özelliği nedir, kafein, besin değerleri nasıldır. Ayrıntılı olarak anlatılmış blog yazısında.
Polifenoller Nelerdir?
Çoğu geleneksel çay, önemli miktarda besin içermez, ancak polifenoller açısından zengindir. Bunlar, çaylara farklı tat ve aroma veren ve antioksidan özelliklere sahip olabilen bitki kimyasallarıdır.
Kateşinler: Okside olmamış çaylarda örneğin yeşil çayda bulunur. En bilineni EGCG’dir (EGCG: epigallocatechin-3 gallate)
Theaflavin: Okside olmuş çaylarda, örneğin siyah çayda bulunur.
Çay Sağlığa Zararlı Mıdır?
Günde 2-3 fincan çay faydalıdır ama çok sıcak içmeyin. 60°C’den fazla olmasın. Çayın içindeki en önemli bileşenler polifenoller ve flavonoidlerdir. Yani biri antioksidanlar diğeri çayı çay yapan o güzel aroması. Genelde yeşil çay haricindekilerde antioksidan olmadığı düşünülse de bu doğru değildir. Bu demektir ki siyah çayda da antioksidan vardır. Polifenoller yani antioksidanlar yeşil çayda epigallokateşin-3-gallat (EGCG) şeklinde bulunurken, siyah çayda theaflavin olarak bulunur.
Kafeinsiz Çay Nedir?
Çayı kafeinsizleştirmek için bazı işlemler uygulanması gerekir. Lazika işlenmiş çay sevmez. Ama siz Lazikasever’ler için araştırdık, dilimizin döndüğünce anlatmaya çalışacağız. Kafeini çaydan uzaklaştırabilmek için çay, bazı kimyasallara tabi tutulur. İşlemden sonra yapılan analizlerin sonucunda çayda kimyasal minimum ya da sıfırdır. Sağlık üzerine hiçbir olumsuz sonucuna rastlanmamıştır. Fakat bu işlemler esnasında bizim için faydalı olan polifenollerin miktarında azalmalar görülmüştür. Kafeinsiz çay yapalım derken eldeki antioksidanlarda kayıplar görülürmüş.
Çayı Uzun Süre Nasıl Saklarsınız?
Çayı uzun süre taze tutabilmek için elimizden gelen bazı şeyler var. Işık, nem, ısı, koku ve hava almaması önlenmelidir. Çay çok güçlü bir koku çekme özelliğine sahiptir. Güçlü kokusu olan yiyecek ve içeceklerle ayrı saklayalım. Isı, ışık ve nem bizim özenle toplayıp kuruttuğumuz çayların yapısını bozar bu sebeple sabit ısıda ışık almayan bir yerde kapalı şekilde saklayalım. Bu şartlarda siyah çayları açtıktan sonra 1 yıl, daha hassas çayları ise 6 ay kadar saklayabiliriz.
Her Derde Deva Çay, Kansere De Deva Mı?
Yeşil çayda bulunan epigallokateşin-3-gallat (EGCG)’ın hücre çalışmalarında kanser hücrelerinin büyümesini engellediği ve ölmelerine neden olduğu görülmüştür. Aynı zamanda yeşil çay ve siyah çayın prostat, meme ve yumurtalık kanserlerinin riskini azaltmada olumlu etkileri vardır. Çay flavonoidleri atar damarların sertleşmesine yol açan LDL kolesterol (halk arasında kötü kolesterol denir) parçalarının oksidasyonunu önleyebilecek antioksidan özelliklere sahiptir.
Lezzetli Çay Tarifi
Yeri gelmişken marketlerde pahalı şişelerde yapay tatlandırıcılar eklenmiş çaylar içmek yerine bir tarif verelim. Lazika piramit poşet yeşil çaylardan 2 tanesini alalım 5-6 dakika “biraz önce kaynamış ama azıcık soğumuş” 1 litre su ile demleyelim, sonra demlediğimiz çayı soğumaya bırakalım. 2 tane limonu sıkalım, 4-5 yaprak taze nane ile birleştirelim ve ezelim. Hazırladığımız yeşil çay bu sırada biraz daha soğusun. Kocaman bir sürahide ezilmiş nane yapraklarını, limon suyunu ve yeşil çayı birleştirelim. İstersek burada buz da ekleyebiliriz ya da yalnızca buzdolabında istediğimiz kadar soğumasını bekleyebiliriz. İçmeden önce 1 şişe sade soda ekleyebiliriz. Dekor için sürahinin içine dilimlenmiş limon ve nane yaprakları ekleyebiliriz. Bol mineralli, antioksidanlı, C vitaminli lezzet harikası yeşil çayımız hazır. Afiyetle Lazikasever’ler.
👉 Tüm çaylarımızı keşfetmek için tıkla